Tư duy “phản toán học” trong bộ sách Cánh Diều – Toán lớp 1

Có lẽ không cần phải là giáo viên Toán, thì những kiến thức phổ thông trong chương trình Toán lớp 1 chúng ta đều có thể hiểu bản chất.

Chuyện là trong sách Toán lớp 1 của bộ sách Cánh Diều, cụ thể ở trang 52, 53 các bé sẽ được học về khối hộp chữ nhật và khối lập phương. Link bài học được NXB Sư phạm công bố ở đây

Tôi xem yêu cầu cần đạt ở đây là giúp trẻ nhận biết được đâu là khối hộp chữ nhật, đâu là khối lập phương. Trẻ sẽ được học thông qua nhận biết trực quan, chưa sử dụng tới các khái niệm hay định nghĩa toán học.

Như vậy ta cần nắm được rõ mục đích của bài học là trẻ phân biệt được đâu là khối lập phương, đâu là khối hộp chữ nhật là thành công. Đáng tiếc là các bài tập cho học sinh nó lại vô cùng “phản toán học”.

Rõ ràng khối lập phương chỉ là một trường hợp đặc biệt của khối hộp chữ nhật, và đã là khối lập phương sẽ là khối hộp chữ nhật. Hãy quan sát ảnh dưới đây:

Cháu của tôi đã trả lời hình trong ô khoanh tròn bên dưới có 7 khối hộp chữ nhật, 5 khối lập phương nhưng bị gạch đi vì sai.

Đáp án “theo tác giả” viết sách là: 5 khối lập phương và 2 khối hộp chữ nhật. Rõ ràng câu trả lời này sai về mặt toán hoặc, đáp án chính xác phải là 7 khối hộp chữ nhật, trong đó có 5 khối lập phương.

Người ta giải thích rằng học sinh lớp 1 chưa hiểu được khối lập phương là 1 trường hợp của khối hộp chữ nhật nên phải rạch ròi để các bé phân biệt. Theo tôi đó chỉ là bao biện cho cách viết sách đi ngược lại triết lý toán học.

Đúng vậy, chúng ta không cần dạy trẻ rằng khối lập phương vẫn là khối hộp chữ nhật quá sớm, nhưng chỉ cần tinh tế một chút trong cách ra đề bài sẽ không gặp phải trường hợp trên.

Chúng ta có những giải pháp đơn giản hơn rất nhiều, để giúp trẻ phân biệt hình hộp chữ nhật với lập phương, chỉ cần tuân thủ quy tắc sau:

Trong 1 hình có cả khối hộp chữ nhật và lập phương, chỉ hỏi có bao nhiêu khối lập phương. Trẻ đếm chính xác số khối lập phương bản chất đã thỏa mãn yêu cầu phân biệt của mục tiêu bài học. Hỏi số hộp chữ nhật sẽ xảy ra tình trạng: Trẻ phải trả lời sai toán học để đúng với đáp án theo những gì được dạy.

Trong các hình lộn xộn, không chưa khối lập phương có thể hỏi về số lượng khối hộp chữ nhật.

Đáng tiếc là những nhà biên soạn không nhìn ra điều cơ bản này, để trẻ phải trả lời sai cả bản chất toán học.

Hãy nhìn một ví dụ đơn giản hơn:

Tương tự như câu chuyện khối lập phương phía trên, đây sẽ là một đề tài “phản toán học” cho trẻ lớp 1. Với kiến thức được dạy, ở hình bên trái, trẻ buộc phải trả lời đó là chỉ có 1 hình chữ nhật (2 hình vuông không được tính là hình chữ nhật). Trong khi đáp án thực tế phải là 3, cách ra đề “thiếu tinh tế” đã khiến trẻ rơi vào tình huống trả lời đúng bản chất sẽ sai theo ý của sách. Đối với hình này, câu hỏi chỉ nên là: Có bao nhiêu hình vuông?

Đối với hình bên phải, khi không tồn tại hình vuông trong hình chữ nhật, thì có thể hỏi gì cũng được. Có thể là số hình chữ nhật, số hình vuông.

Rõ ràng chúng ta hoàn toàn có những cách để kiểm tra sự phân biệt của trẻ, nhưng lại không sai toán học. Sự tinh tế là dẫn dắt trẻ đúng với kiến thức trong tầm hiểu biết, nhưng không nên sai đi bản chất vấn đề.

Bài viết cùng nội dung

• Bản chất mẫu giáo án 5512 của Bộ giáo dục